نخستین مرحله از کاوش‌های باستان‌شناسی در بافت تاریخی شیراز که از فروردین‌ماه امسال آغاز شده بود، به پایان رسید و به گفته سرپرست تیم کاوش، اولین بقایای زندگی بشری در این منطقه در عمق هشت‌متری زمین کشف شد.
این کاوش‌های باستان‌شناسی که پیش از آغاز عملیات حفاری برای احداث خطوط یک و چهار قطار شهری در دستور کار قرار گرفته، در چارچوب تفاهمی میان شهرداری و دانشگاه هنر شیراز انجام شده و یک تیم متخصص، مسئولیت این «کاوش نجات‌بخشی» را بر عهده گرفته است.
نخستین مرحله این کاوش در پارکینگ زائرین حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ(ع) که قرار است محل ایستگاه قطار حرم باشد، با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و همکاری دانشگاه هنر شیراز انجام شده و قرار است در ۲ مرحله دیگر نیز ادامه یابد.
این پروژه بر پایه تفاهم‌نامه‌ای سه‌جانبه میان دانشگاه هنر شیراز، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری شیراز و پژوهشگاه میراث فرهنگی از فروردین‌ماه جاری کلید خورده و اداره‌کل میراث فرهنگی استان فارس بر آن نظارت دارد.
کشف نخستین بقایای سکونت در جوار حرم مطهر شاهچراغ(ع)
اکنون که نخستین فصل کاوش در قلب بافت تاریخی شیراز پایان یافته، دکتر میثم نیکزاد، عضو هیات‌علمی دانشگاه هنر شیراز و سرپرست این تیم کاوش، در گفت‌وگو با ایرنا یافته‌های آن را تشریح کرد.
وی گفت: در نهایت، در ۲ نقطه از این محوطه، در عمق هشت‌متری سطح زمین به خاک بکر، یعنی بستر اصلی دشت رسیدیم؛ بر اساس شواهد به‌دست‌آمده، قدیمی‌ترین بقایای زندگی در این منطقه به میانه‌های سده‌های چهارم تا پنجم هجری قمری بازمی‌گردد.
سرپرست تیم کاوش افزود: نکته جالب‌توجه این‌که قدیمی‌ترین آثار معماری کشف‌شده در این منطقه مربوط به دوره ایلخانی و سده‌های هفتم تا هشتم هجری است و پیش از آن، کشف لایه‌هایی از مواد دورریز، احتمالا نشان‌دهنده وجود یک میدان یا فضای باز در این منطقه بوده است.
نیکزاد با بیان این‌که بر اساس بقایای کشف‌شده، به نظر می‌رسد نخستین دوره سکونت در این بخش از بافت تاریخی شیراز همزمان با توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) رخ داده است، تاکید کرد که این فرضیه نیازمند مطالعه و بررسی دقیق‌تری است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: آثار معماری به‌دست‌آمده در این کاوش، نشان‌دهنده وجود خانه‌های مسکونی از سده هفتم هجری تا حدود ۲۰ سال پیش در محل کنونی پارکینگ زائرین که امروزه تسطیح شده، است؛ این کاوش نشان می‌دهد که در طول تاریخ ۸۰۰ ساله، ساخت‌وساز به صورت پیوسته در این ناحیه انجام می‌شده است.
شیراز؛ خاستگاه لعاب فیروزه‌ای در دوره صفوی
سرپرست تیم کاوش بافت تاریخی شیراز از یافته مهم دیگر این پروژه خبر داد و گفت: یکی دیگر از دستاوردهای این کاوش، اثبات وجود کارگاه‌های تولید لعاب فیروزه‌ای در این نقطه از بافت تاریخی شیراز در دوره صفویه است.
وی در توضیح این کشف گفت: از آنجا که لعاب فیروزه‌ای از اکسید کردن سنگ کبالت به‌دست می‌آید، کشف کارگاه‌های حرارت‌دهی به این سنگ که سبب تغییر رنگ و اکسید شدن آن می‌شود، وجود این فعالیت صنعتی پیشرفته را در بافت تاریخی شیراز تایید می‌کند.
نیکزاد خاطرنشان کرد: مطالعات تاریخی دیگر نیز نشان داده بود که شیراز در این دوره، تولیدکننده لعاب فیروزه‌ای بوده و این کشف، سند باستان‌شناختی محکمی برای آن فراهم کرده است.
از دیگر یافته‌های این کاوش می‌توان به سکه‌هایی از دوره صفویه (سکه لاری) تا دوره پهلوی دوم و همچنین تکه‌های ظروف سفالی و شیشه اشاره کرد که همگی گواه آخرین دوره‌های سکونت در این منطقه تا اواخر دوره پهلوی دوم و پس از آن هستند.
ادامه کاوش در ۲ نقطه دیگر
سرپرست تیم کاوش در پایان از برنامه‌های آینده خبر داد و گفت: پیش از اجرای پروژه قطار شهری در بافت تاریخی، ۲ مرحله کاوش دیگر نیز در نظر گرفته شده که احتمالا یکی از آن‌ها در خیابان ۹ دی و دیگری در کوچه زغالی‌ها انجام خواهد شد.
به گزارش ایرنا، بافت تاریخی شیراز در مردادماه ۱۴۰۲ با شماره ۳۳۹۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در محدوده ۳۵۷ هکتاری این بافت تاریخی، حدود ۱۲ هزار پلاک و ۴۱۰ اثر باارزش وجود دارد؛ طرح جامع ۵۷ هکتاری بافت تاریخی-فرهنگی شیراز نیز پس از ۱۵ سال پیگیری، در دی‌ماه ۱۴۰۳ در شورای عالی معماری و شهرسازی به تصویب رسید.
این طرح با هدف حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهر شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع)، تدوین شده و اجرای آن می‌تواند به رفع مشکلات ساکنان و بهسازی زیرساخت‌های شهری این منطقه کمک شایانی کند.
|