در گفت و گوی ابتکارجنوب با کارشناسان مطرح شد:

صفر تا صد بارورسازی ابرها

میررکنی: بارورسازی تنها کارایی بارش را در ابرهای مستعد افزایش می دهد

ناظم السادات: هنوز ثابت نشده که بارورسازی ابرها در کاهش و افزایش بارندگی اثر دارد یا نه؛

میررکنی، مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین بخش بارورسازی ابرها را بازدهی و کارآیی آنها عنوان کرد و گفت: بازدهی این روش به هیچ وجه قطعی و تضمین‌شده نیست و به شدت به شرایط جوی(نوع ابر، دما، رطوبت، الگوهای باد) بستگی دارد.

وی با تصریح بر افزایش، نه آفرینش در امر بارورسازی، گفت: این مهم نمی‌تواند از آسمان صاف ابر بسازد. این روش تنها می‌تواند کارایی بارش را در ابرهایی که از قبل وجود داشته و مستعد بارش هستند، افزایش دهد.

مشاور و مجری راهبرد مدیریت تغییر اقلیم درصدهای تخمینی باورسازی ابرها را هم مورد اشاره قرار داد و خاطرنشان کرد: مطالعات علمی معتبر، میزان افزایش بارش تحت شرایط ایده‌آل را بین ۵ تا ۲۰ درصد تخمین می‌زنند. اثبات قطعی این میزان افزایش بسیار دشوار است، زیرا هرگز نمی‌توان با اطمینان گفت که اگر ابر بارور نمی‌شد، چقدر بارش طبیعی می‌داشت؟

میررکنی بر این باور است که بارورسازی یک ابزار محدود و مکمل است، نه یک راه‌حل جادویی برای خشکسالی.

وی یادآور شد: کشورهایی مانند چین، روسیه، امارات و آمریکا از آن به طور گسترده برای افزایش بارش، تامین آب سدها یا سرکوب تگرگ استفاده می‌کنند، اما همیشه به‌مثابه بخشی از یک برنامه مدیریت منابع آب جامع.

*پیامدهای محیط‌زیستی و اخلاقی*

این عضو هیات علمی دانشگاه به پیام های محیط زیستی و اخلاقی این فرآیند نیز اشاره کرد و سمی‌بودن یدید نقره را از جمله آنها عنوان کرد و گفت: مهم‌ترین نگرانی، اثرات زیست‌ محیطی نقره است. هرچند غلظت نقره در بارش حاصل از بارورسازی بسیار پایین وطبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) در محدوده مجاز برای آب آشامیدنی است، اما نگرانی‌هایی در مورد تجمع زیستی(Bioaccumulation) آن در خاک، گیاهان و اکوسامانه‌های آبی درمناطقی که به طور مداوم تحت بارورسازی قرار می‌گیرند، وجود دارد. 

به گفته میررکنی، تحقیقات بلندمدت در این زمینه هنوز کامل نیست.

وی پدیده "سرقت باران" (Rain Stealing) را از دیگر چالش‌های بارورسازی ابرها برشمرد و افزود: این یک معضل بزرگ اخلاقی و حقوقی است. آیا بارور کردن ابرها در یک منطقه و افزایش بارش در آنجا، باعث نمی‌شود که مناطق پایین‌دست (در مسیر حرکت باد) از بارش طبیعی خود محروم شوند؟ 

این عضو هیات علمی دانشگاه با تصریح بر این نکته که علم در این مورد به قطعیت نرسیده است، عنوان کرد: برخی مطالعات نشان می‌دهند که تأثیر آن ناچیز است، اما این نگرانیوجود دارد که یک کشور با دست‌کاری در جو، به طور ناخواسته یا عمدی، باعث ایجاد خشکسالی در کشور همسایه شود. این مسئله به "حقوق آبجوی" منجر شده که هنوز هیچ قانون بین‌المللی مشخصی برای آن وجودندارد.

میررکنی به پیامدهای ناخواسته هم مورد اشاره و در این خصوص توضیح داد: دست‌کاری در یک سامانه پیچیده و آشوبناک مانند جو، می‌تواند نتایج غیرمنتظره‌ای داشته باشد. برای مثال؛ یک عملیاتکه برای افزایش بارش ملایم طراحی شده، ممکن است به طور تصادفی به یک سیل ناگهانی و مخرب منجر شود و در این صورت مسئولیت چنین پیامدهایی با چه کسی است؟

   وی به استفاده نظامی هم اشاره و خاطرنشان کرد: تاریخ نشان داده که این فناوری پتانسیل تبدیل شدن به سلاح را دارد. در جنگ ویتنام، ارتش آمریکا پروژه‌ای به نام"عملیات پوپای" (Operation Popeye) را اجرا کرد که در آن بابارورسازی ابرها، فصل باران‌های موسمی را طولانی‌تر کردند تا مسیرهای تدارکاتی دشمن را گل‌آلود و غیرقابل استفاده کنند. این امر نشان می‌دهد که دست‌کاری هوا می‌تواند به ابزاری برای جنگ تبدیل شود.

در عین حال با ورود به سومین ماه از فصل پاییز همچنان خبری از بارش باران نیست.

در این راستا رئیس مرکز پژوهش‌های جوی اقیانوسی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ابتکار جنوب به میزان تاثیر بارورسازی ابرها اشاره و با بیان اینکه این امر از چند جنبه قابل اهمیت است، گفت: یکی اینکه باور سازی علمی زمانبر و به برنامه‌ای مدون نیاز دارد و از طرفی هر کسی ممکن است که ادعایی داشته در حالی‌که افزایش و کاهش بارندگی‌ها به راحتی قابل اثبات در مقالات علمی نیست.بنابراین باید روی روش‌دیگر بارورسازی ابرها کار و تحقیقات کنیم و مطالعات را در این زمینه افزایش دهیم.

سید جعفر ناظم‌السادات تصریح کرد: بنده هنوز ندیده‌ام که یک مقاله علمی ثابت کند که بارورسازی ابرها در کاهش و افزایش بارندگی اثر داشته یا نه؟ باید دید که دریاهای باران ساز و موقعیت‌های جغرافیایی تولید کننده ابر و ابرساز دارای چه مکانیزیمی هستند.باید دید که خلیج فارس، اقیانوس هند و مدیترانه چه نقشی بازی می‌کنند و ما چگونه خود را با نقش آنها هماهنگ می‌کنیم؛ متاسفانه در این جنبه‌ها کمتر صحبت شده است.

وی همچنین از پیش‌بینی‌ها برای بارش نرمال و نزدیک به نرمال در آذرماه و اوایل دی‌ماه امسال در فارس خبر داد.

ناظم‌السادات با اشاره به پیش‌بینی‌ بارش‌ها در پاییز و زمستان امسال در استان فارس، اظهار کرد: پیش‌بینی کاری سخت و دشوار است و گاهی آبروی پیش‌بینی کننده در صدق گفته‌هاست و منجر به منافع اجتماعی و اقتصادی می‌شود.

وی با بیان این نکته که پیش‌بینی، علمی احتمالات است و 100 درصد چیزی نیست که انسان تضمین کند که رخ می‌‌دهد یا نه؟ افزود: در کشورهایی با توانایی اقتصادی هم پیش‌بینی‌های جوی به صورت مستمر انجام می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز ادامه داد: انتظار است که به جای خبرنگاران، به یک بار هم مسئولان به امر پیش‌بینی دقت و تمرکز کنند، چرا که پیش‌بینی یک دانش است و باید روی آن سرمایه‌گذاری شود تا بتوان اطلاعات درستی را در اختیار کشاورزان قرار داد.

ناظم‌السادات که عدم تمایل مسئولان از بانک اطلاعاتی درست ویژه کشاورزان را ناامید کننده می‌داند، گفت: چگونه می‌توان انتظار پویایی اقتصادی در کشور داشت اما نگرانی در خصوص منابع آبی و بارش‌ها نداشته باشیم؟

وی همچنین از پیش‌بینی‌ها برای بارش نرمال و نزدیک به نرمال در آذرماه و اوایل دی‌ماه امسال در فارس خبر داد و گفت: در زمستان هم بارش بیش از نرمال برای بخش‌هایی از استان پیش‌بینی می‌شود.

رئیس مرکز پژوهش‌های جوی اقیانوسی دانشگاه شیراز تصریح کرد: این پیش‌بینی برای استانی مانند فارس همگن نیست و باید به صورت مجزا پیش‌بینی بارش‌ها انجام شود.

به گفته ناظم‌السادات، می‌توان نقشه‌هایی تهیه کرد که برای بخش‌های مختلف فارس که اطلاعات فصلی و یا ماهانه ارائه دهد.

وی به ستاد بحران، سازمان جهاد کشاورزی و حوزه آب در فارس پیشنهاد کرد که تهیه نقشه با همکاری دانشگاه شیراز را در دستور کار قرار دهند تا ریسک کشاورزی در استان پایین بیاید.