اظهارات تکان دهنده استاد دانشگاه شیراز

نرگسی، فاجعه بارتر از گتوند

 آب خروجی از سد نرگسی ۷ برابر شور تر از حد معمول خواهد بود

میزان شوری آب خروجی از سد گتوند که باعث تخریب جلگه خوزستان شد، ۱۲۰۰ میکرو موس بر سانتیمتر است

درحالیکه که شوری آب خروجی از سد نرگسی۷ هزار میکروموس برسانتیمتر خواهد بود

سالانه ۲۲ میلیون متر مکعب آب در مخزن سد نرگسی از طریق تبخیر تلف خواهد شد

به منظور تامين آب شرب و صنعت شهرستان کازرون، احيا درياچه پريشان، توليد انرژي برقابي، تامين آب کشاورزي و کنترل سيلاب، سد خاکي نرگسي با حجم مخزن ۱۳۵ ميليون متر مکعب و حجم آب تنظيمي ۲۲۶ ميليون مترمکعب در سال بر روي رودخانه شيرين‌رود که سرشاخه اصلي رودخانه دالکي مي‌باشد، در بخش بالاده کازرون در دست ساخت مي‌باشد.

 امين قرباني نماينده مجري طرح بزرگ سد نرگسي در اظهار نظري، سد نرگسي را يکي از بزرگترين پروژ‌ه‌هاي ملي و استاني خواند که شرکت آب منطقه‌اي فارس اجرا کرده است. مهندس قرباني بهره‌‌برداري از اين سد را در احياء درياچه پريشان به عنوان يکي از جاذبه‌هاي گردشگري و يکي از زيباترين و بزرگترين درياچه‌هاي آب شيرين ايران تأثيرگذار دانست و تصريح کرد که بزرگترين مانع اجرايي در احداث و تکميل اين سد تأمين اعتبار و تملک اراضي است و با توجه به اينکه پيشرفت فيزيکي پروژه بيش از ۵۵ درصد مي‌باشد و کارهاي سخت و زيربنايي آن انجام گرفته است مي‌توان با تامين اعتبار مورد نياز تا ۲سال آينده سد رابه مرحله آبگيري رساند.

 به گزارش « ابتکارجنوب »، در همين رابطه، در يک نشست مجازي با موضوع «سد نرگسي و احياء تالاب پريشان» که توسط انجمن علمي بخش مهندسي آب دانشگاه شيراز و به مناسبت روز تالاب‌ها برگزار شد، دکتر جهانشير محمدزاده هابيلي عضو هيات علمي بخش مهندسي آب دانشگاه شيراز بهره‌برداري از سد نرگسي را فاجعه‌اي بدتر از سد گتوند دانست و بر مبناي آمار و مستندات علمي حوضه آبريز سد نرگسي به تشريح دلايل خود در اين رابطه پرداخت. 

  وی به برآورد حجم آب قابل دسترس رودخانه شيرين‌رود پرداخت و در اين رابطه گفت که متاسفانه سد نرگسي بر مبناي داده‌هاي دوره ترسالي رودخانه شيرين‌رود که متوسط آبدهي رودخانه در حدود 390 ميليون متر مکعب در سال بوده است طراحي شده است.

این استاد دانشگاه شیراز با بیان اینکه از سال 1385 به بعد و به دلايل توسعه کشت باغات انار در حوضه آبريز اين رودخانه، برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع آب زيرزميني بالادست، کاهش 18 درصدي بارندگي ، آبدهي رودخانه در محل سد نرگسي در حدود 60 درصد کاهش يافته و به حدود 150 ميليون مترمکعب کاهش يافته است.

اوافزود : با توجه به اينکه کاهش بارندگي به عنوان يک عامل طبيعي فقط 18 درصد کاهش يافته است، دليل اصلي کاهش آبدهي رودخانه عوامل انساني است بنابراين در خوشبينانه‌ترين حالت مي‌توان انتظار حفظ وضعيت موجود را داشت و بايستي برنامه‌ريزي آب قابل دسترس رودخانه بر مبناي 150 ميليون مترمکعب در سال باشد.

وی ادانه داد :همچنين به دليل قرارگيري مخزن سد نرگسي در يک ناحيه گرم و خشک، تبخير از سطح آزاد آب مخزن سد زياد بوده و با توجه به اندازه‌گيري‌هاي انجام شده در مخازن سدهاي سلمان و رئيسعلي دلواري که در اقليمي مشابه به اقليم سد نرگسي قرار دارند، تلفات تبخير از مخزن سد در حدود 15 درصد از حجم آب ورودي به مخزن سد است و باعث مي‌شود که سالانه در حدود 22 ميليون متر مکعب از آب ورودي به مخزن سد از طريق تبخير تلف مي‌شود.

دکتر محمدزاده هابیلی  با تاکید به اینکه سد نرگسي نه تنها آب جديدي را در دسترس قرار  نمي‌دهد بلکه باعث تلفات بخش زيادي از آبدهي فعلي رودخانه نيز مي‌شود.

وی در خصوص کيفيت آب رودخانه شيرين‌رود،  افزود:به دليل گستردگي سازند گچساران و گنبدهاي نمکي سازند هرمز در داخل حوضه آبريز اين سد و همچنين وجود چشمه‌هاي شور رمقان، سرزک، مسقان  آب رودخانه‌ شيرين‌رود در محل ورود به مخزن سد نرگسي شور است و در سال‌هاي اخير شوري رودخانه حتي تا ۱۵ هزار ميکروموس بر سانتيمتر نيز رسيده است و از مهر ماه سال 1385 تا شهريور 1399، متوسط شوري رودخانه در حدود ۵ هزار ميکروموس بر سانتيمتر مي‌باشد.

** تغييرات بلندمدت شوري آب رودخانه شيرين‌رود در محل ورود به مخزن سد نرگسي

این استاد دانشگاه در ارتباط با تاثير سد نرگسي بر روي کيفيت آب رودخانه شيرين‌رود، گفت :علاوه بر شور بودن آب رودخانه در محل ورود به مخزن سد، بخش زيادي از مخزن سد نرگسي بر روي سازند گچساران قرار دارد. به دليل انحلال‌پذيري شديد واحد گچي سازند گچساران، آب ذخيره شده در مخزن سد در اثر انحلال گچ شورتر شده و شوري آن حداقل هزار ميکروموس بر سانتيمتر بيشتر مي‌شود.

او ادامه داد: همچنين به دليل تلفات تبخير، شوري آب ذخيره شده در مخزن سد در حدود 15 درصد ديگر بيشتر شده و باعث مي‌شود که متوسط شوري آب خروجي از مخزن سد به حدود ۷ هزار ميکروموس بر سانتيمتر برسد. او بیان داشت : با توجه به اينکه شوري آب شرب بايد کمتر از هزار ميکروموس بر سانتيمتر باشد، آب خروجي از سد به دليل شوري بيش از حد و سميت، نه تنها براي مصارف شرب و صنعت مناسب نیست بلکه حتي براي آبياري محصولات زراعي و باغي مقاوم به شوري مضر بوده و داراي بهره‌وري بسيار پاييني ازنظر توليد محصول نسبت به ميزان آب مصرفي است به نحوی که  استفاده از آب سد براي احيا تالاب پريشان نيز در کوتاه مدت باعث شکل‌گيري لايه‌اي از گچ و نمک بر روي بستر درياچه و تبديل شدن بستر تالاب به يک نمک‌زار مي‌شود. همچنين به دليل خاصيت خوردگي شديد آبهاي شور، آب سد باعث خوردگي و تخريب توربين نيروگاه سد نيز مي‌شود.

وی در خصوص تاثير سيلاب‌ها بر روي کميت و کيفيت آب رودخانه شيرين‌رود،  گفت :معمولاً يکي از دلايل ساخت سدها، مهار و بهره‌برداري از سيلاب رودخانه‌ها است که علاوه بر تامين آب، به دليل کيفيت بالا باعث بهبود شوري آب رودخانه‌ها نيز مي‌شود.

دکتر محمدزاده بیان کرد : با استفاده از هيدروگراف سيلاب‌هاي ورودي به محل سد نرگسي که از سال آبي 85-84 اندازه‌گيري شده‌اند، متوسط حجم سيلاب رودخانه شيرين-رود در حدود 8 ميليون متر مکعب در سال  است که در نتيجه حجم سيلاب از آبدهي رودخانه عملاً ناچيز  ودر حدود 5درصد است و نمي‌توان روي آن به عنوان يک منبع تامين آب قابل توجه و عامل رقيق کننده شوري رودخانه شيرين‌رود حساب باز کرد.

وی در مورد تاثير سد نرگسي بر روي  پايين‌دست، اظهار کرد : رودخانه شيرين‌رود در شرايط فعلي و به صورت طبيعي باعث تغذيه آبخوان بالاده کازرون مي‌شود و پس از آبگيري سد نرگسي، اين رودخانه عملاً در داخل بخش بالاده خشک شده و به تبع آن سطح ايستايي آبخوان آبرفتي بالاده به شدت افت نموده و باعث پيشروي آب شور رود شور جره به سمت آبخوان بالاده می شود و  منجر به شور و غيرقابل استفاده شدن آبخوان بالاده مي‌شود.

** راهکار شوري آب رودخانه شيرين‌رود

 دکتر محمدزاده  در خصوص راهکار  شوری آب رودخانه شیرین رود گفت : بر مبناي داده‌هاي سال 1385 به بعد، ميزان نمک محلول در آب رودخانه شیرین رود به طور متوسط در حدود ۴۵۰ هزار تن در سال  است و جهت کنترل شوري چشمه نمکي رمقان که سالانه در حدود ۱۰۰هزار تن نمک را وارد رودخانه شيرين رود مي‌کندوی با بیان اینکه هزينه‌هاي  زيادي توسط آب منطقه‌ای فارس  در این رابطه صورت گرفته است که نتیجه بخش نیوده است ، افزود : در این راستا ،پروژه‌ جديدي نيز با صرف هزينه‌اي بالغ بر 100 ميليارد تومان در دست اجرا است، که یاید گفت به دليل گستردگي منابع شورکننده رودخانه  شيرين‌رود، اجراي چنين پروژه‌اي حتي در صورت موفقيت‌آميز بودن که البته بعيد  است، فقط مي‌تواند بخش کوچکي در حدود 20 درصد از مشکل شوري رودخانه را حل کند.

این استاد دانشگاه شیرازدر جمع‌بندي موضوع بیان داشت : در شرايطي که سد گتوند که شوري آب خروجي از آن در حدود 1200 ميکروموس بر سانتيمتر است و باعث تخريب جلگه خوزستان شده است، چرا بايد سدي مثل سد نرگسي بر روي رودخانه‌اي که شوري آن پس از بهره‌برداري از سد به حدود ۷هزار ميکروموس بر سانتيمتر  مي‌رسد، باید ساخته شود، چرا که بهره‌برداري از سد نرگسي نه تنها نمي‌تواند مشکلات آب شهرستان کازرون را حل کند  که باعث تشديد تنش آبي و بروز مشکلات لاينحلي در آينده در سطح اين شهرستان و به خصوص در بخش بالاده کازرون مي‌شود و توصيه مي‌شود که به منظور جلوگيري از اتلاف بيشتر سرمايه‌هاي ملي، از ادامه عمليات اجرايي سد و آبگيري آن جلوگيري شود.

و به قول شيخ اجل

علاج واقعه پيش از وقوع بايد کرد     

دريغ  سود ندارد چو رفت کار از دست