|
در کارگاه هم‌اندیشی جلب مشارکت عمومی برای بهبود مدیریت منابع آب مطرح شد: ۳۳ شهر استان فارس درگير تنش آبی است ۲۵۹ شهر و ۸۵۶۲ روستا در كشور با تنش آبی شدید مواجه هستند زهرا وصالى ، ابتكارجنوب// در کارگاه هم‌اندیشی جلب مشارکت عمومی برای بهبود مدیریت منابع آب خوزستان، دکتر افشین دانه کار استاد دانشگاه تهران در مورد محیط زیست، توسعه پایدار، آب کشاورزی و دامپروری پایدار در مناطق خشک مطالبی جامع ارائه کرد. وی میزان آب تجدید پذیر کشور را حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب عنوان و افزود که در خاورمیانه بعد از پاکستان و ترکیه بالاترین آب تجدید پذیر را داریم و در مقایسه با همسایگان جز کشورهای پرآب محسوب می‌شویم اما نبایستی فراموش شود که اقلیم و جمعیت دو موضوع مهم در سرانه مصرف آب تجدید پذیر هستند و با افزایش جمعیت،سرانه مصرف آب هر فرد پایین می‌آید . گفته میشود متوسط سرانه کشور ۱۳۰۰ متر مکعب برای هر نفر است که البته در بخش‌های مختلف کشور متغیر است و فلات مرکزی نه تنها این سرانه را ندارد بلکه سرانه آن ۲۰۰ متر مکعب می‌باشد . دانه کار به کمبود آب و تنش آبی نیز اشاره نمود. کمبود آب یا کم آبی یا عللی طبیعی مانند خشکسالی دارد و یا علل انسانی مانند گرمایش زمین، ظرفیت‌های تخصصی،عوامل اقتصادی، سبک زندگی پر آب بر، سیاست خودکفایی غذایی و ایجاد سد ها برشمرد .وی افزود: کمبود آب به فراهمی حجمی یا عدم فراهمی منابع آب شیرین اشاره دارد و ناشی از مصرف آب توسط انسان نسبت به حجم منابع آب در یک منطقه است ولی تنش آبی به توانایی و یا عدم توانایی در تامین نیازهای انسانی و اکولوژیکی آب شیرین می باشد و عوامل فیزیکی مختلفی مرتبط با منابع آب را در نظر می‌گیرد ،از جمله :موجودی آب،کیفیت آب و قابلیت دسترسی به آب می باشد و وابسته به مصرف آب و برداشت آب می‌باشد. در حال حاضر ۲۵۹ شهر و ۸۵۶۲ روستا با تنش آبی شدید درگیرند. در کشورهایی که سرانه آب تجدید پذیر بیش از ۱۷۰۰ متر مکعب برای هر نفر است، مشکلی بابت تنش آبی ندارند، اما سرانه ۱۰۰۰ مترمکعبی کم آبی محسوب میشود و امکان بروز تنش آبی وجود دارد و در زیر ۵۰۰ ،کم آبی مطلق است که بهداشت،سلامتی و کلیه فعالیت‌های اقتصادی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در استان فارس ۳۳ شهر دچار تنش آبی و در کهگیلویه و بویراحمد ۶ شهر در تنش آبی می باشند. دانه کار میانگین مصرف آب هر نفر در ایران را ۲ برابر میانگین جهانی اعلام کرد و میزان بارش سالانه کشور را ۴۰۰ میلیارد متر مکعب عنوان کرد که ۷۰ درصد آن به صورت مستقیم تبخیر میشود. (در سال ۱۳۵۷ ما تنها ۱۹ سد داشته ایم و در حال حاضر۱۹۰ سد در دست بهره برداری و بالای ۱۰۰ سد در دست مطالعه است که نشان می دهد رشد بیش از ده برابری سد سازی را در کشور داشته ایم) وی در بخش دیگری از سخنرانی خود گفت: یک سوم ذخایر تجدید ناپذیر که با بارندگی تجدید نمی‌شوند، را مصرف کرده‌ایم اگر بقیه را مصرف کنیم فلات مرکزی ایران غیر قابل سکونت میشود. فلات مرکزی با ۲۵ درصد آب قابل تجدید بوده که ۵۰ درصد جمعیت کشور در آن مستقر می‌باشد و در حوزه خلیج فارس و دریای عمان، ۵۰ درصد آب تجدید پذیر با ۲۵ درصد جمعیت مستقر بوده، بنابراین ناگزیریم به سمت جابجایی جمعیت برویم. از سویی دیگر فرونشست زمین در دوره سه ساله اخیر سه برابر شده و با این اتفاق ظرفیت آبخوانها برای ذخیره از دست می‌دهیم. اگر با همین روند پیش برویم ۱۸ میلیون نفر، منبع آب خود را از دست خواهند داد و صنعت و کشاورزی دچار مشکل میشود و بیش از یک میلیون شغل را از دست می‌دهیم و چشمه های گرد و غبار را گسترش می دهیم. وی دلایل تنش آبی در کشور را شتاب در سد سازی ،رشد بخش کشاورزی، توسعه شبکه های آبرسانی، بی توجهی به حفظ منابع آب برشمرد و گفت: در سال ۱۳۵۷ ما تنها ۱۹ سد داشته ایم و در حال حاضر۱۹۰ سد در دست بهره برداری و بالای ۱۰۰ سد در دست مطالعه است که نشان می دهد رشد بیش از ده برابری سد سازی را در کشور داشته ایم. از طرفی دیگر تولیدات کشاورزی ۴ برابر و صادرات آن ۱۲ برابر شده است. علاوه بر این موارد، جمعیت تحت پوشش آب شهری از ۱۸ میلیون نفر در سال ۱۳۵۷ به ۶۱ میلیون نفر رسیده و ۸۲.۵ درصد از جمعیت روستایی تحت پوشش آب سالم قرار گرفته اند. این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنرانی خود به فرایند مدیریت پایدار سرزمین با رویکرد توسعه پایدار اشاره نمود و افزود با توجه به اینکه ایران در یک اقلیم خشک قرار دارد و با کمبود آب همواره مواجه بوده، می‌توان در قالب دانش بومی ،روش‌های مقابله با پدیده‌های خشکسالی و پیامدهای ناشی از آن ابداع و توسعه داد. همچنین کشاورزی سازشی با شرایط خشکی را ایجاد کرد و از دانش بومی که متناسب با شرایط اقلیمی مناطق، امکانات طبیعی در دسترس، باور و اعتقادات مردم می‌باشد ،بهره گرفت. وی قنات ها را جز دانش بومی سازگار با شرایط خشک دانست که امروزه متاسفانه رو به فراموشی است و یا چاله‌هایی که نیاکان ما در مناطق خشک و کویری برای تولید محصولات آب بری چون هندوانه استفاده می‌کردند. دکتر دانه کار تغییر روش‌های آبیاری سازگار با شرایط خشک را ضروری دانست و افزود که بایستی به سمت کشاورزی سازگار با مناطق خشک پیش برویم و تولید محصولات مقاوم در برابر خشکی را گسترش دهیم. همچنین کشت دیم را گسترش داده و از مالچ پاشی و کمپوست برای بهبود ساختمان خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک بهره گیریم. در انتها استاد دانشگاه تهران به نقش زنان در کشاورزی سازشی اشاره کرد و افزود زنان در مقایسه با مردان نسبت به محیط زیست کوشاترند و نفوذ و تاثیرگذاری زیادی بر اعضای خانواده و اطرافیان خود دارند.نقش کلیدی آنها در انتقال مفاهیم به خانواده در زمینه‌های مصرف صحیح و حفاظت از منابع آب و خاک میتواند بسیار موثر باشند لذا بایستی آشنایی زنان روستایی با مفاهیم توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست صورت گیرد و ایجاد سازمان‌های محلی زیست محیطی با هدف تحقق توسعه پایدار و تشکیل صندوق‌های محلی برای ایجاد انگیزه و پرداخت وام برای راه اندازی فعالیت‌های درآمدزا صورت گیرد ،چرا که هیچ تصمیمی به جوامع محلی از بالا القا نمی‌شود بلکه خود افراد محلی با ایجاد هم افزایی به طرح مسئله و برنامه‌ریزی در رابطه با مشکلات خود می‌پردازند . بنابراین نقش زنان در کشاورزی سازشی بسیار پر رنگ می باشد.
|