مستند "تفنگداران جنوب "روى پرده رفت 

زهراوصالى، ابتكارجنوب//سلحشوری به تصویر کشیده قشقایی ها در مستند تفنگداران جنوب 

 ایران همیشه در معرض قدرت‌های استعماری بوده است و از زمان اکتشاف نفت این تجاوزگری و استعمار سایه گسترده‌تری بر سرزمین ایران انداخته است. هرچند مردم غیور و سلحشور ایران زمین هیچگاه دست از مبارزه با استعمار برنداشته‌اند، در این میان سلحشوری و رشادت ایلیاتی‌ها سرآمد است. ایل بزرگ قشقایی در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود کارهای سترگی انجام داده است. آنها عاشق وطنند و با اسبهای پر توان و چالاک خود شجاعانه جنگیده اند و از هیچ فرصتی فروگذار نکرده اند و غیرتمندی و رشادتمندی خود را همیشه اثبات کرده اند. این دلاوری و سلحشوری در فیلم مستند تفنگداران جنوب به کارگردانی و تهیه کنندگی علی بلند نظر به زیبایی هر چه تمام تر به تصویر کشیده شده است.

اولین نمایش فیلم مستند تفنگداران جنوب در روز پنج شنبه ۲۹ شهریور ماه ۱۴۰۳ در مجتمع تجاری خلیج فارس به روی پرده رفت. مستند تفنگدار جنوب، مستندی ۷۶ دقیقه‌ای روایتی از این سلحشوری‌ ایلیاتی‌های دلاور جنوب بالاخص جهت گیری افراد مانده در حافظه تاریخی پرافتخار ملت ایران صولت الدوله قشقایی، ناصر دیوان کازرونی و ایاز شیبانی (کاپیتان کش) می باشد.

هدف علی بلند نظر از ساخت این مستند این بوده است که با توجه به اینکه قشقایی‌ها برای ایران و وطن بسیار زحمت کشیدند و هرجا عوامل استکبار و اجنبی قصد تعدی به کشور را داشتند، این‌ها پیش قدم بودند و از تمامیت ارضی ایران دفاع کردند؛ اما به این مطلب بسیار کم پرداخته شده است. وی اظهار داشت که با توجه به این خلأ موضوع، لازم دیدم که این مهم را به اطلاع مردم از طریق ساخت مستند برسانم. علی بلند نظر سومین کار مستند و اولین کار بلند خود را در این مستند که سه سال ساخت آن بطول انجامید، آغاز کرده است و این فیلم را به سفارش معاونت امور استان‌های صدا و سیما ساخته است.در این مستند محمد

ناصری راد تصویربردار و تدوینگر کار بوده که حقیقتا ذوق هنری این تصویر گر در به تصویر کشیدن برهه های تاریخی، بر جذابیت،ملموس سازی و ثبت در اذهان به خوبی به چشم می آید.

ساخت چنین فیلم‌های مستندی که فیلم نامه ندارند و تنها بایستی ایده، پرورانده شود کار بسیار مشکلی است که علی بلند نظر به خوبی این ایده را با بهره گیری از کتب تاریخی همچون کتابهای "پرچمدار حماسه جنوب صولت الدوله"، "ایاز کاپیتان کش" و " پلیس جنوب "و... و روایت راویان شفاهی پرورانده است و بدین جهت است که این مستند نامزد دریافت بهترین مستند در بخش حافظه ملی شده است.

یکی از قهرمانان به تصویر کشیده در این مستند، اسماعیل خان قشقایی معروف به "صولت الدوله "یا "سردار عشایر" ، جوانی میان ایل که به رشادت مشهور بوده است و مظفرالدین شاه به او لقب صولت الدوله داده است، می باشد. وی در مقام سرپرستی ایل به نیابت از پدرش که رئیس ایل بود، در برقراری امنیت جنوب و حفظ استقلال کشور به ویژه مداخلات انگلیس و پلیس جنوب بسیار کوشا بود. در بحبوحه رشادت‌های صولت الدوله قشقایی با سران انگلیسی و علی رغم فرستادن پیک فرمانفرمای شیراز به سردار عشایر برای ممانعت او از جنگ و آشتی و صلح با انگلیس، وی با دلیری تمام علل جنگ را با اجنبی متعدی گر، تشکیل قشون، تجاوز و نفوذ آنها به فارس، توهین به هموطنان و واجب شرعی اعلام شده از مراجع زمان می‌داند. علی رغم مخالفت‌های فرمانفرما باز دست از نبرد با اجنبی بر نمی‌دارد. صولت الدوله در بخشی از این نبردها نامه زیبایی به یکی از سرداران نبرد، ناصر دیوان کازرونی، نوشته است که بخش‌هایی از آن بسیار زیباست و در این مستند نقل می‌گردد:« بسیار مسرورم که ایران کهنسال در این زمان باز می‌تواند فرزندان رشیدی چون شما و رؤسای تنگستان به وجود آورد که زیر بار ننگ نروند. امیدوار چنانم که هرچه زودتر به مدد وطن خواهان حقیقی، دست ناپاک اجنبی را از ساحت مقدس وطن کوتاه سازیم.»

 قهرمان دیگر به تصویر کشیده در این مستند آیاز شیبانی معروف به کاپیتان کش است که از ایل قشقایی است. ایاز بعد از اطلاع از تجاوز انگلیسیها به چادرهایشان، غیرتش به جوش می‌آید و این غیرت زمینه ساز نبردی طاقت فرسا با انگلیس را فراهم می‌آورد. وی از طایفه فارسیمدان و دلیر مرد استعمار ستیز خطه جنوب بوده است. علاوه بر سلحشوری او، شجاعت و درایت همسر او در بحبوحه این تجاوزات به خوبی در این مستند به تصویر کشیده شده است که یار همسر دلاور خود بوده و با درایت و هوشیاری ابزار نظامی مانده در چادر را به همسر خود می‌رساند و نشان از آن دارد که دلاوری قشقایی زن و مرد نمی‌شناسد و زنان قشقایی نیز سلحشور بوده اند. 

 در جنگ خونین قشقایی با انگلیسی ها، ایاز، کاپیتان "بن" انگلیس را می‌کشد و از طرف صولت الدوله لقب «کاپیتان کش» را می‌گیرد. روایت این قهرمان ملی در کتاب ایاز کاپیتان کش اثر امرالله یوسفی آمده است که علی بلند نظر به خوبی این شخصیت را در مستند خود در اذهان عمومی ثبت می کند. این غیور مرد طایفه فارسیمدان می‌تواند دلاوری و دلیری را در دل‌های مردان بدمد و قهرمان ملی برای کودکان این آب و خاک باشد و درس رشادت بیاموزد.

 کیهان ایمانی فارسیمدان در پایان این مستند از غیرتمندی و سلحشوری طایفه شیبانی که ایاز از آن طایفه بوده است گفت: شیبانی ها عاشق سرافرازی و سربلندی و خوشنامی اند و دو رنگی و ریا که نتیجه ترس است در این طایفه وجود ندارند و این هم به علت شجاعت آنهاست.

امرالله یوسفی نویسنده کتاب ایاز کاپیتان کش حاضر در جلسه پس از پخش مستند در خصوص بی نظیر بودن این مستند گفت:خدمت و بزرگی که عشایر به ایران انجام داده اند، در مستند تفنگداران جنوب به زیبایی به تصویر کشیده شده است. وی این فیلم را سند مستندی دانست که بر قهرمان بودن قشقایی ها صحه می گذارد.

حسین روحانی یکی از لر زبانان خطه یاسوج حاضر در جلسه بود که در ستایش ایل قشقایی دکلمه زیبایی خواند و اظهار داشت که موسیقی لالایی قشقایی ها مختص به این طایفه نیست و در همه طوایف این لالایی زمزمه شده است و این نشان از فرهنگ بی نظیر جهان شمول قشقایی دارد. وی نکته ظریف و بلند نظرانه این مستند را این دانست که :

«زن در فیلم نگریست » و گفت:این مهم نشان از شجاعت و بزرگی زنان ایل دارد و گریه این زنان در چین و چروک پیشانی اش تا ابد در تاریخ ماند. وی اشاره کرد که هر چند قلم ارزشمند است اما تصویر مانا ترین است و گفت:اگر همه چیز را از قشقایی بگیرند، موسیقی قشقایی تا ابد خواهد ماند.

وی صحبت های خود را اینگونه پایان داد:ما با بلوچ و ترک و لر هم پیشه هستیم

ظاهر اگر چون شاخه ایم، یک ریشه هستیم

شیرین تر از شیرینی فرهاد و شیرین

در بیستون زندگی هم تیشه هستیم 

وی پیام طایفه لر را با قشقایی در یک مصرع خلاصه کرد:

ما در پی ترویج یک اندیشه هستیم.

به زعم بنده علی بلند نظر کارگردان این مستند، تاریخ شفاهی را با انباشت اطلاعات به تصویر در آورده است و و فیلم او نشان می دهد که سختی زیادی پیش روی سازندگان این فیلم هاست. از سویی لزوم اهمیت به این نوع سینما در فرهنگ و کشور بی نظیر مان که جای جای آن پر از افتخارات مردان و زنان ایرانی در اعصار مختلف تاریخی است، احساس می شود و می طلبد که این مستند سازان تاریخی و استعدادهای جوان این عرصه، از حمایت لازم برخوردار شوند تا بتوانند این روایت های تاریخی را با مستند خود زنده نگه دارند. صحبت های پایانی علی بلند نظر کارگردان مستند تفنگداران جنوب که از بودجه کم اختصاص گرفته به کار سخن به میان آورد و درخواست حمایت از این گونه آثار را داد، نیز ضرورت حمایت این مستند سازان پر انگیزه را که کارشان آینه تمام نمای جامعه و تاریخ است و دستاوردهای سرزمینی است را دو چندان می کند.