نقش جنگل­ها در کاهش تغییرات اقلیمی

امروزه تغییر اقلیم به عنوان یکی از بزرگترین معضلات جهان شناخته می­شود. تغییر اقلیم عبارت است از تغییر در آب و هوای معمولی که در یک مکان یافت می شود.

تغییرات اقلیمی تقریباً نیم قرن پیش به عنوان یک موضوع جهانی شناخته شد و از آن زمان تاکنون، تلاش‌های کاهش آن به طور پیوسته در حال افزایش است. نقاط عطف در این تلاش شامل تصویب کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییر اقلیم در مورد محیط زیست و توسعه در سال 1992، همچنین به عنوان اجلاس زمین، امضای پروتکل کیوتو در سال 1997 و توافق پاریس در سال 2015 می­باشد.

توافق پاریس اهداف بلندپروازانه ای را با هدف حفظ میانگین افزایش دمای جهانی به کمتر از 2 درجه سانتیگراد در مقایسه با سطوح پیش از صنعتی شدن با آرزوی محدود کردن آن به 1.5 درجه سانتیگراد تعیین کرد. در راستای این تلاش‌ها، اتحادیه اروپا از طریق قرارداد سبز، نقش رهبری را در مبارزه با تغییرات اقلیمی بر عهده گرفته و قصد دارد تا سال 2050 به بی‌طرفی آب‌وهوایی دست یابد.

اقلیم در تعامل دائمی با اکوسیستم های طبیعی و انسان است و بر همه جنبه های زندگی از جمله کار، تغذیه، سلامت، اقتصاد و رفاه عمومی تأثیر می گذارد. از زمان شروع انقلاب صنعتی، استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی و تغییرات در کاربری زمین منجر به اختلال در الگوهای آب و هوایی شده است که تأثیرات آن در بیشتر موارد از محدودیت‌های انعطاف‌پذیری اکوسیستم‌ها فراتر می‌رود. تغییرات اقلیمی با پیامدهای نامطلوب متعددی از جمله ناامنی غذایی، کاهش دسترسی و کیفیت آب آشامیدنی، از دست دادن تنوع زیستی، انتقال بیماری‌های عفونی، تخریب زیرساخت‌ها و استرس بهداشت عمومی مرتبط بوده است. در نتیجه، به عنوان یکی از بحرانی ترین چالش های دنیای مدرن تلقی می شود.

در سال‌های اخیر، با تشدید تلاش‌ها برای توسعه اقدامات و استراتژی‌ها برای کاهش و سازگاری با تغییرات آب و هوایی، تمرکز فزاینده‌ای در میان سیاست‌گذاران و جامعه علمی بر روی راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت صورت گرفته است.

این راه حل ها شامل چارچوب وسیعی از رویکردهای مبتنی بر اکوسیستم یکپارچه با هدف پرداختن به چالش های اجتماعی و زیست محیطی در حالی که جنبه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی و ارتباطات متقابل را در نظر می گیرند، می باشد. راه حل های مبتنی بر طبیعت شامل حفظ، احیا و مدیریت پایدار اکوسیستم های طبیعی از جمله جنگل ها، تالاب ها، مراتع و مناطق ساحلی است.

با توجه به ظرفیت جنگل ها برای جذب دی اکسید کربن اتمسفر، اقدامات احیای جنگل، که در چارچوب راه حل های مبتنی بر طبیعت است، می تواند در مبارزه با تغییرات آب و هوایی بسیار موثر باشد.

درختان و جنگل‌ها علاوه بر تأثیرشان بر آب و هوا، مزایای متعدد دیگری از جمله حفاظت از تنوع زیستی، حفظ خاک و آب، کاهش آلودگی هوا و آب و رشد اقتصادی را ارائه می‌کنند. نقش چشمگیر جنگل های شهری در کاهش اثر جزیره گرمایی شهری، که در آن دما در مناطق شهری به طور قابل توجهی در مقایسه با مناطق حومه ای و روستایی اطراف بیشتر است.

در نهایت، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد جنگل‌ها تأثیر مثبتی بر تمرکز، مدیریت اضطراب و افسردگی و سلامت عاطفی و روانی افراد دارند. در نتیجه، جنگل‌ها نقش چندوجهی را ایفا می‌کنند و مزایای ارزشمندی را هم برای محیط زیست و هم برای انسان فراهم می‌کنند.

یکی از مهمترین راه­ها جهت کاهش تغییرات آب و هوایی می‌توانند حفظ و توسعه جنگل­ها و فضای سبز می­باشد. در نتیجه، جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها به اجزای جدایی‌ناپذیر استراتژی‌های کاهش تغییرات اقلیمی در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. به طور کلی، تأثیر جنگل کاری/ احیای جنگل بر کاهش تغییرات آب و هوایی به برنامه ریزی استراتژیک، اجرا و شرایط جنگل محلی بستگی دارد. در همین راستا، در سال 1402 سازمان منابع طبیعی طرحی با عنوان "طرح مردمی کاست یک میلیارد درخت" آغاز شد و مقرر است در طی 4 سال یک میلیارد در سرتاسر کشور عزیزمان کاشته شود. سهم استان بوشهر، تولید و کاشت سالیانه 4 میلیون اصله درخت می­باشد.

با توجه به کمبود آب در سرتاسر کشور و استان بوشهر، تمرکز این استان بر تولید نهال حرا و کاشت آن در اراضی جذر و مدی و خورهاست. تقریبا یک سوم از نهال­های تولیدی این استان نهال حرا می­باشد. مطابق با مطالعات انجام شده این درخت دارای قدرت جذب دی­اکسید کربن بیشتری نسبت به سایر گونه­ها می­باشد و می­تواند گونه بسیار موثری در کاهش میزان دی اکسید کربن و ذخیره کربن باشد.

سیاوش کلبی

دکتری علوم جنگل – اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری بوشهر