در نشست "فرونشست آنی‌ترین تهدید کهن زاد بوم ایران مرکزی"مطرح شد

اگر هشدارهاى كوثر را مى شنيديم شاهد فاجعه مرودشت نبوديم

نجات نقش رستم و کعبه زرتشت با مستمسک

قانونی بنام سند ملی امنیت غذایی

زهرا وصالى /ابتكارجنوب: چند وقتی است تصاویری از شکاف‌ها و چاله‌های بزرگی در اطراف نقش رستم و کعبه زرتشت  در رسانه‌های مختلف منعکس و منتشر شده است. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا اذعان مسئولان به اینکه این شکاف‌ها ناشی از فرونشست نیست و در پی کاوش‌های باستان شناسی و همچنین مسیرهای انتقال آب به خارج از محوطه از طریق این شکاف‌ها ایجاد شده است و هیچ خطری این ویترین های باستانی کشور را تهدید نمی کند، زنگ خطر فرونشست در مرودشت را خاموش می‌کند؟ آیا مرودشت را از وخیم‌ترین و بحرانی ترین دشت ایران به لحاظ  فرونشست مبرا می‌کند؟

 آیا نرخ ۲۵ سانتی متر در سال فرونشست زمین در مرودشت (چیزی در حدود ۶۲ برابر شرایط بحرانی) کافی نیست تا دست از این ملاحظه کاری‌ها و تعارفات برداریم و به طور شفاف به مردم بگوییم ما در این دشت در مسیر توسعه پایدار حرکت نمی‌کنیم و نیاز به تغییر رویه و اصلاح مصرف آب به خصوص در بخش کشاورزی، در این دشت که بیشترین تعداد  چاه‌های کشاورزی را در فارس دارد، داریم! آیا زمان آن نرسیده است که به آنها بگوییم اگر مصرف آب کشاورزی در این دشت محدود نکنید، چیزی از مرودشت جایی که نقش رستم، تخت جمشید و پاسارگاد و... این صندوق‌های ارزی پایدار ایران  و این سرمایه های بی بدیل غیر قابل ارزشگذاری باقی نخواهد ماند و اژدهای فرونشست آن را می‌بلعد.

‎در جلسه  فرونشست آنی‌ترین تهدید کهن زاد بوم ایران مرکزی دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، یکی از سخنرانان این جلسه در خصوص فرونشست بیان کرد که فرونشست را از شواهد عینی، آن هم در آثار باستانی که مداخلات انسانی کم است، قابل رویت است و علت آن را هم برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی در اثر افزایش جمعیت ۲ برابری در ۴۰ سال اخیر  و افزایش نیازهای غذایی  و متعاقب آن افزایش بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی و فشار بر این منابع برای مقاصد کشاورزی عنوان کرد. وی در خصوص فرونشست در نقش رستم و کعبه زرتشت با توجه به آثار ترک دیواره‌ای گفت:  هرچند برای اظهار نظر قطعی نیاز به بررسی دقیق و برداشت های نقشه برداری  است، اما حجم برداشت از آب زیرزمینی، کشاورزی وسیع، دامپروری  و نرخ فرونشست ۲۰ الی ۳۰ سانتی متر در سال در این دشت امری مسلم است که اگر این روند ادامه پیدا کند، در دهه ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ آسیب جدی به آثار و بناهای تاریخی را خواهیم داشت و چراغ خطر فرو نشست در مرودشت روشن است.

‎وی توقف فعالیت‌ها را با توجه به اینکه یک گردش اقتصادی بزرگی بایستی متوقف شود، بسیار پیچیده دانست.

‎ وی  انتقادی نیز به مداخلات در میراث‌های جهانی و اطراف آنها کرد و افزود: بایستی در این مناطق رعایت پروتکل‌های مخصوص صورت گیرد و شیوه‌های نگهداری بناهای تاریخی بایستی حرفه‌ای‌تر و با کیفیت‌تر انجام شود.

‎دکتر محمد ثابت مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس در این جلسه حضور داشت و به گردشگری سبز و توسعه پایدار اشاره کرد و گفت: در میراث فرهنگی و گردشگری معتقد به پنهانکاری نیست، مردم را محرم اسرار دانست و گفت بایستی آسیب‌ها برای آنها شفاف سازی شود.

‎ثابت آمایش سرزمین و تاب آوری را  مبنای توسعه دانست و در خصوص تخت جمشید گفت: تخت جمشید نگینی است که رکاب آن داغون است و گوهر نابی است که ویترین کشور ماست، اما مشکلاتی  در مسائل زیرساخت ها من جمله جاده دسترسی، سرویس بهداشتی و امکانات آن وجود دارد که می طلبد بیش از پیش به آنها توجه نمود.

‎محمد درویش عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور سخنران دیگر این جلسه بود که صحبت‌های خود را با خبر درگذشت آهنگ کوثر آغاز کرد و از او به عنوان تنها ایرانی  که جایزه بین المللی آب را دریافت کرده است نام برد و افزود: اگر به توصیه‌های کوثر گوش داده بودیم؛ هم اکنون چنین نگرانی‌هایی را برای آثار و بناهای تاریخی نداشتیم. مثلاً آهنگ کوثر در سال ۷۱ بهترین محل را برای پخش سیلاب با توجه به آبرفت دانه درشت آن، مخزن سد سیوند اعلام کرد اما به توصیه او گوش ندادیم و این سد زده شد و آبی نیز هنوز نتوانسته جمع کند و علاوه بر آن فاجعه‌هایی را در طشک، کمجان و ارژن ایجاد کرده است. وی از سیروس زارع ناجی تالاب کمجان که پرچم پایداری را در  یکی از تالاب‌های  فارس به اهتزار در آورده‌ است، تشکر کرد.

‎محمد درویش در خصوص مرودشت بیان کرد: در طول ۲۰ سال، عمق چاه‌ها در مرودشت ۴ الی ۵ برابر و تا حدود ۳۵۰ متری و بیشتر رسیده است و به نقل از دکتر شهبازی رئیس سازمان مخاطرات زمین شناسی گفت: یکی از وخیم‌ترین شرایط در دشت‌های کشور را مرودشت دارد و بیش از یک دهه است که نرخ فرونشست در آن ۲۵ سانتی‌متر در سال است و این حیرت انگیز است.

‎درویش برای این سرمایه بی‌بدیل غیر قابل ارزش گذاری، اقدامات مقطعی را جوابگو ندانست و آن را در حد یک مسئولیت حاکمیتی که بایستی همه نقش داشته باشند و برای نجات آن اقدام کنند ضروری دانست.

‎این کنشگر محیط زیست  تنها راه نجات این دشت را ، اجرای سند ملی امنیت غذایی که در دولت ابراهیم رئیسی مصوب شده است، دانست و آن را مستمسک قانونی برای برون رفت از تهدید فرونشست در مرودشت و کل کشور بیان کرد.

‎بر طبق سند ملی امنیت غذایی تا سال ۱۴۱۱، مصرف کشاورزی باید  دست کم ۳۰ میلیارد متر مکعب کاهش  و از ۸۱ میلیارد متر مکعب به ۵۱ میلیارد مکعب برسد و ناترازی آبی  از ۱۵۱.۵ میلیارد متر مکعب به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب کاهش داده شود؛ به عبارتی در این چند سال باقیمانده تا سال افق این طرح بایستی سالانه ۶الی ۷ میلیارد متر مکعب صرفه‌جویی در تمام بخش‌های آبی  صورت گیرد.

‎درویش اشاره‌ای نیز به مبرا کردن بارگذاری جدید و طرح توسعه حتی به بهانه ساخت سد برای شرب یا کشاورزی و هر نوع طرح‌های شیرین‌سازی در مرودشت افزود: محدوده ممنوعه دشت مرودشت دست کم برای ۱۰ سال بایستی از هرگونه بارگذاری مبرا باشد و ۱۰۰۰۰ هکتار از زمین‌های اطراف این ابنیه‌ها را مطابق با سند امنیت غذایی از هرگونه بارگذاری جدید مبرا کرد. دولت باید خسارت به کشاورزان را از محل اجرای طرح سند ملی امنیت غذایی پرداخت کند. همچنین اولویت را در اجرای این سند، در سایت‌های تاریخی و استراتژیک و در معرض تهدید بگذارد.

‎وی در ادامه اظهار داشت: ما باید نگران امنیت غذایی باشیم نه خودکفایی غذایی و امنیت غذایی ما با  آب زیرزمینی در ارتباط است. کل آب زیرزمینی آبخوان‌های ما ۲۵۰ میلیارد متر مکعب بوده است و ما در سال‌های پس از جنگ تا به امروز و در ۳۰ سال اخیر، ۱۵۱.۵ میلیارد متر مکعب را برداشت کرده‌ایم؛ یعنی دو سوم ذخیره هزار ساله  را در ۳۰ سال مصرف کرده‌ایم و اگر این کسوف خرد و حماقت نیست پس چیست؟!

‎درویش در ادامه گفت: ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران فرونشستی بیش از ۲ سانتی‌متر در سال را دارند که این نرخ ۵ برابر شرایط بحرانی است.در سال ۹۸ این سطح ۳۸۰۰۰ کیلومترمربع بوده است که از آن سال تاکنون ۳ برابر شده است. در این مکان ها اگر ناترازی را هم صفر کنیم ۵۰ تا ۷۰ هزار سال زمان می‌برد تا بتواند دشت تاب آوری خود را به دست آورد، بنابراین اوضاع بسیار بسیار بحرانی است.

‎این فعال محیط زیست در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد که ما به دنبال تعطیلی کشاورزی در سند ملی  امنیت غذایی نیستیم، بلکه بایستی به سمت روش‌های جدید کشاورزی و ارتقاء بهره‌وری کشاورزی پیش رفت.  ما ۱۰۵ میلیارد آب قابل استحصال در کشور داریم که ۹ الی ۱۰ میلیارد آن سهم شرب و بهداشت کل مردم ایران است و  ۴۰ میلیارد را بایستی به محیط زیست اختصاص داد که شامل جریان دائم رودخانه‌ها و حقابه تالاب‌های ارزشمند کشور و تغذیه سفره آب زیرزمینی جهت درآوردن آنها از ناترازی می باشد. از  ۵۵ میلیارد متر مکعب باقیمانده تنها ۴ میلیارد را برای صنعت و ۵۱ میلیارد برای کشاورزی می‌تواند اختصاص یابد. بنابراین ما خواهان تعطیلی کشاورزی نیستیم، ما خواهان ارتقاء تولید در واحد سطح هستیم و این اتفاق عملی است و تنها و تنها بر اساس سند ملی امنیت غذایی می‌توانیم به این مهم دست یابیم.

‎وی استان فارس را یکی از قطب‌های کشاورزی اعلام کرد و افزود: در دانشگاه شیراز سرمایه‌های عظیمی است که می‌تواند راهگشای کشاورزی نوین باشد، البته که فارس پتانسیل گردشگری فوق العاده‌ای با توجه به این کهن زاد بوم‌های ارزشمندی که در شیراز وجود دارد، داراست و  می‌تواند از اینها تولید سرمایه کند و این امتیاز بزرگیست که بایستی از آن استفاده کرد و به سمت اقتصادی که آب محور نباشد حرکت کنیم.

‎ از سویی بر اساس بررسی‌های ساتبا(سازمان انرژی های تجدید پذیر) استان فارس بالاترین ظرفیت استحصال انرژی خورشیدی را دارد و می تواند تبدیل به قطب صادر کننده انرژی خورشیدی باشد. با این اقدام می‌توانیم مشکل ناترازی انرژی را حل و نیاز به مصرف مازوت نداشته باشیم و بخش قابل توجهی از هزینه‌های درمانی به شدت کاهش می‌یابد.

‎درویش با مقایسه بین بودجه وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت بهداشت، درمان و  آموزش پزشکی، محیط زیست، وزارت جوانان اشاره کرد و افزود: کشوری که تعداد داروخانه‌هایش بیشتر از ورزشگاهها و مراکز فرهنگی رشد پیدا می‌کند، در مسیر توسعه پایدار حرکت نمی‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا آماری منتشر کرده است که ما ۱۱.۲ میلیارد دلار را فقط برای درمان‌های  بیماری‌های ام اس و ریوی هزینه می کنیم که این بسیار تکان دهنده است. در واقع یک سوم کل صادرات نفت را صرف درمان این بیماری‌ها می‌نماییم. اینکه گفته می‌شود ما بایستی به سمت اقتصادی که آب محور نباشد حرکت کنیم،کاملاً منطقی، اقتصادی و خردمندانه است. این مسیر مسیری است که کشور باید پیش بگیرد و اگرجرأت ترمز گرفتن و شجاعت دور زدن و آمدن به مسیر سند ملی امنیت غذایی را نداشته باشیم به سراشیبی سقوط خواهیم کرد.

‎وی انتقادی نیز به اینکه مطالبه‌گر سند چشم انداز ۲۰ ساله نبودیم و در برابر انحرافات این سند سکوت کردیم و کوتاه آمدیم کرد و هشدار داد:  نبایستی مردم برای سند ملی امنیت غذایی که ۱۵۰ کارشناس عالی رتبه ۶ سال روی این سند کار کردند و بیان کردند که بایستی ۳۰ میلیارد متر مکعب در مصرف کشاورزی صرفه‌جویی داشته باشیم که البته جراحی درد آوری است اما  شدنی است، نبایستی سکوت کنند. به دولت وقت آقاي پزشکیان که قرار است برنامه‌های قبل را اجرا کند یادآوری می‌کنیم که یکی از این برنامه‌های لازم الاجرا سند ملی امنیت غذایی است.  ما مردم از نمایندگان مجلس، استانداران و هر مسئولی و مدیری می‌خواهیم که این سند اجرا شود و سکوت و انفعال و قهر کردن مشکل ما را حل نخواهد کرد .

‎بخواهید تا بشود.

‎وی صحبت‌های خود را با این شعر زیبا محمدکاظم کاظمی هراتی به پایان رساند:

‎سحر آن است که بیدار شود اقیانوس

‎سحر آن است که خورشید بگوید نه خروس