|
خبر خوش به حیوانات : ایجاد باغ وحش در سراسر کشور ممنوع شد زهرا وصالی// هزاران سال است که مردم حیوانات وحشی را نگهداری و رام کرده‌اند. یکی از اولین باغ‌وحش‌ها حدود ۳۰۰۰ سال پیش در مصر باستان تأسیس شد. امپراتوران چین، هند و شمال آفریقا باغ‌وحش‌های بزرگی ایجاد کردند تا نشان دهند ثروت آنان چه میزان است. حاکمان و افراد ثروتمند در روم باستان و یونان باغ‌وحش‌های خصوصی داشتند .باغ‌وحش‌های اروپا در دوران اکتشاف مشهور شدند، زمانی که کاوشگران و دریانوردان با حیواناتی که اروپاییان قبلاً هرگز آنها را ندیده بودند، از دنیای جدید بازگشتند. خرس‌ها، شیرها یا ببرها مانند حیوانات خانگی نگهداری می‌شدند. بعدها این مجموعه‌ها گسترش یافتند و حیوانات بیشتری در آنها نگهداری شدند.قدیمی‌ترین باغ‌وحشی که امروز نیز همچنان پذیرای علاقه‌مندان است، باغ‌وحش شون‌برون در وین است که قدمت آن به سال ۱۷۵۲ برمی‌گردد. باغ‌وحش‌های بزرگ دیگری نیز در مادرید، پاریس و برلین قرار دارند. باغ‌وحش‌ها در ایران پیشینه‌ای بسیار دیرینه دارند. از سرگرمی‌های خلفاء گردآوری و نگهداری جانورانی مانند شیر و ببر و فیل بود که از وسایل شکوه دربار به شمار می‌رفت. منصور از خاندان عباسیان نخستین کسی بود که در این زمینه اهتمام کرد و فیل‌ها را نگاه داشت. هارون‌الرشید نیز شیر، ببر، انواع سگ‌ها و میمون‌ها را گردآوری کرد. حتی در زمان‌هایی از تاریخ، مانند دوره ساسانیان، نیکی و ترحم به حیوانات رواج داشت و سفارش شده بود که سزای آنانی که با حیوانات بدرفتاری می‌کنند، عذاب دوزخ و پاداش کسانی که به حیوانات نیکی می‌کنند، سعادت ابدی می‌باشد. توجه به حیوانات در آیین مانی و مزدک نیز مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نخستین باغ‌وحش به سبک جدید در زمان ناصرالدین شاه قاجار احداث شد و جایگاه آن باغ لاله‌زار در تهران بود. این باغ‌وحش سپس به فرح‌آباد منتقل شد و مرکز باغ‌وحش سلطنتی شد. در حال حاضر، ایران دارای چند باغ‌وحش معروف و مهم است. برخی از باغ‌وحش‌های معروف شامل باغ‌وحش شیراز، باغ‌وحش ارم تهران ، باغ‌وحش کرمان، پارک طبیعی حیات وحش چشمه خسرو، باغ‌وحش صفادشت و دهکده طبیعت باراجین می‌باشند. باغ‌وحش شیراز یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین باغ‌وحش‌های ایران است. این باغ‌وحش که در فاصله ۱۸ کیلومتری شیراز قرار دارد، فضایی ۲۰ هکتاری دارد و حدود ۴۴۰ حیوان از ۶۳ گونه مختلف در آن نگهداری می‌شود. از این تعداد، ۱۵ گونه ایرانی و بقیه از سراسر جهان به این باغ‌وحش انتقال داده شده‌اند. باغ‌وحش شیراز با نام قهرمانی شیراز نیز شناخته می‌شود و دارای حیواناتی مانند شیر، پلنگ، خرس، گراز، کفتار، میمون رزوس، گوزن‌های زرد و قرمز، گرگ‌های سفید و زرد، خزنده‌هایی مانند مار و تمساح، خارپشتی به نام تشی، راکون و پرندگانی همچون شترمرغ و پرندگان شماری است. بطور کلی باغ‌وحش‌های کشور مشکلات متعددی مثل عدم توجیه اقتصادی، خرید و فروش غیرمجاز، افزایش تعداد واحدهای نامطلوب، اخذ زمین از منابع ملی، نظارت ناکافی دارند. همچنین نقش‌های مهم باغ‌وحش‌ها در جامعه شامل موارد زیر می باشد: 1-آموزش و آگاهی‌بخشی: باغ‌وحش‌ها محیط‌های آموزشی عالی برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کنند. آنها اطلاعاتی درباره حیوانات، زیستگاه‌ها و اهمیت حفاظت از محیط زیست ارائه می‌دهند. این آموزش‌ها به ویژه برای کودکان و دانش‌آموزان مفید است. - 2. حفاظت از گونه‌ها: بسیاری از باغ‌وحش‌ها به حفاظت و نگهداری از گونه‌های در معرض خطر انقراض می‌پردازند. این مکان‌ها به عنوان مراکز تکثیر و حفظ تنوع زیستی عمل می‌کنند.
- 3. پژوهش و تحقیقات: باغ‌وحش‌ها محیط‌های مناسبی برای انجام پژوهش‌های علمی درباره حیوانات و زیستگاه‌های آنها فراهم می‌کنند. این تحقیقات به بهبود دانش ما درباره رفتارها و نیازهای حیوانات کمک می‌کنند.
- 4. تفریح و سرگرمی: باغ‌وحش‌ها مکان‌های جذابی برای گذراندن وقت با خانواده و دوستان هستند. بازدید از باغ‌وحش‌ها می‌تواند تجربه‌ای سرگرم‌کننده و آموزنده باشد.
- 5. افزایش آگاهی عمومی: باغ‌وحش‌ها با نمایش حیوانات و توضیحات مربوط به آنها به افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی کمک می‌کنند.
- 6. پشتیبانی از حیات وحش: باغ‌وحش‌ها به ارائه برنامه‌های حفاظت و امداد برای حیوانات آسیب‌دیده و نیازمند کمک می‌پردازند.
علیرغم مزایای ذکر شده، تلفات در باغ‌وحش‌ها مسئله‌ای نگران‌کننده است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این دلایل شامل مرگ و میر به دلایل بیماری‌ها، نظارت ناکافی، شرایط زندگی نامناسب،تعریض و تنش‌های فیزیکی و روانی حیوان و غذای ناکافی رخ دهد. طبق آماری که دو سال پیش منتشر شد، تلفات حیوانات باغ‌وحش‌های ایران در ۱۳ سال گذشته نشان داد که تا سال ۱۴۰۱ دست‌کم ۳۰ بار تلفات حیوانات وحشی از ۱۴ باغ‌وحش، دلفیناریوم و باغ پرندگان ایران رخ داده است. این تلفات شامل مرگ ۵۲ حیوان وحشی و دست‌کم هزار تا ۳ هزار پرنده وحشی در دو باغ پرندگان است. می طلبد که برای بهبود وضعیت باغ‌وحش‌ها افزایش نظارت و مدیریت، آموزش کارکنان، بهبود شرایط زیستی، تجهیزات پزشکی و بهداشتی مناسب برای درمان و مراقبت از حیوانات وکنترل و جلوگیری از بیماری‌ها صورت گیرد تا به کاهش تلفات کمک کند. البته دولت ایران اقدامات مختلفی برای حمایت از باغ‌وحش‌ها و حیات وحش انجام داده است. اخیراً شینا انصاری، معاون رییس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، ممنوعیت ایجاد باغ وحش جدید را صادر کرد. این تصمیم به دلیل نیاز به بهبود وضعیت واحدهای موجود و مشکلات اقتصادی و اقلیمی مرتبط با باغ‌وحش‌ها گرفته شده است. این تصمیم به این معناست که تا اطلاع ثانوی، صدور موافقت اصولی جدید برای ایجاد یا احداث باغ‌وحش‌ها ممنوع است. همچنین، ادارات کل حفاظت محیط‌زیست استان‌ها وظیفه نظارت دقیق و مستمر بر اجرای این ابلاغیه را دارند. البته نبایستی این تصمیم باعث بیشتر شدن چالش‌ها در ساماندهی باغ‌وحش‌ها شود. گفته می شود که تصمیم به ممنوعیت ایجاد و احداث باغ‌وحش‌های جدید به این منظور است که تمرکز بیشتری بر بهبود و ساماندهی باغ‌وحش‌های موجود صورت گیرد. این تصمیم به معنای بهبود شرایط نگهداری حیوانات، افزایش نظارت، و انجام اقدامات حفاظتی بهتر است و اقدامات مختلفی برای حفظ و بهبود باغ‌وحش‌ها انجام داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به تأمین منابع مالی، توسعه و بهبود ساختمان‌ها و واحدهای نگهداری، تربیت و تعلیم کادر متخصص و نظارت دقیق بر شرایط نگهداری حیوانات اشاره کرد. سازمان حفاظت محیط زیست نقش مهمی در نظارت و رعایت استانداردهای محیط‌زیستی برای باغ‌وحش‌ها دارد. این سازمان با همکاری با دیگر ادارات و سازمان‌ها، به بهبود شرایط نگهداری حیوانات و افزایش اطلاعات عمومی در این زمینه می‌پردازد. علیرغم مزایای که ممکن است برای باغ وحش ها متصور شویم اما نظر مردم درباره باغ‌وحش‌ها متنوع است. برخی افراد باغ‌وحش‌ها را به عنوان مکان‌هایی برای حفظ و نگهداری گونه‌های وحشی و تعلیم عمومی می‌دانند، در حالی که برخی دیگر نگرانی‌هایی در مورد شرایط نگهداری و اخلاقی مرتبط با آنها دارند. در سال‌های اخیر، کارزارهای اعتراضی و درخواست‌های مردمی باعث شده است تا سازمان‌های مختلف تلاش کنند تا شرایط باغ‌وحش‌ها بهبود یابد. بطور کلی 10 دسامبر هر سال روز جهاني حقوق حيوانات است و فعالان حقوق حيوانات در سراسر جهان مراسم گوناگوني در دفاع از حقوق پايمال شده حيوانات برپا مي كنند. بيانيه جهاني حقوق حيوانات، حقوقي براي حيوانات درنظر گرفته که شامل حقوق مساوی برای زندگی کردن و تولید مثل آزادانه در محیط های طبیعی و احترام به حقوق آنها، ممانعت از در معرض برخوردهاي بد و اعمال بيرحمانه، کشتن آني، بدون درد و بدون درك حيوان در صورت نیاز به کشتن آنها، برخورد شایسته با جسد و لاشه يك حيوان و مواد دیگری است که انسانها را موظف به احترام به حقوق آنها نموده است. در ايران انجمن حمايت از حيوانات، يك تشكل مردمي و زيست محيطي از گروه سازمانهاي غير دولتي است كه در سال 1377 آغاز به كار نموده است .انجمن حمايت از حيوانات كه به نام بين المللي ايران. اس. پي. سي به جهان معرفي شده است، يك سازمان غير دولتي ايراني با هدف حمايت از حيواناتي است كه مورد آزار قرار مي گيرند و بي پناهند. برخي از اهدافي كه در اين سازمان آمده است، عبارتند از: حفاظت از حيات وحش و جلوگيري از انقراض نسل حيوانات و جلب توجه عامه به دوستي با آنها؛ توسعه معلومات و ايجاد مسئوليت فردي در مقابل حيوانات در جهت تخفيف آلام آنها، نظارت بر نحوه استفاده از حيوانات به منظور پيشرفت علم، مسابقات و سرگرمي، شكار و تربيت، كشاورزي، توليد مثل، دامپزشكي، حمل و نقل و... به شكلي كه رفاه حال آنها درنظر گرفته شود. علاوه بر این انجمن قوانین پراکنده ای در ایران از جمله قانون شكار و صيد، مصوب 16 خرداد 1346 ، قانون حفاظت و بهره برداري از منابع آبزي مصوب 14 شهريور 1374 و قانون مجازات اسلامي مصوب 1375 و 1392 در مورد اتلاف حيوانات وجود دارد اما می طلبد که قوانین جدیدی برای احقاق حقوق آنها تدوین شود و این اقدام اخیر بسیار اقدام خوبی در راستای حقوق حیوانات بوده است. گذري بر آيات و روايات بيانگر اين معناست كه وحوش، حقّي دارند و ستم برآنان مطلقاً روا نيست. مثل این جمله پیغمبر اخلاق که فرمودند :چهارپايان را كتك نزنيد، چراكه آنان تسبيح خدا را مي گويند. و یا حدیث دیگری که فرمودند: هر كس گنجشكي را بيهوده بكشد آن حيوان روز قيامت نزد خداوند دادرسي مي كند كه: خدايا فلاني مرا بيهوده و به عبث و نه بخاطر منفعتي كشت [خدايا داد مرا از او بستان] . خلاصه که از دید شرعی و دینی هم این کار نگهداری حیوانات در قفس مذموم شمرده شده است. بنابراین موارد بالا نشان دهد كه باغ وحش بدون ترديد موجب ستم و تضييع حقّ حيات وحش است. اگر اصل مسلّم اين است كه هر ضرر و ظلمي بايد مرتفع شود نتيجه اين نوشته آن خواهد بود كه باغ وحش و هر گونه قفسی برای هر موجودی بايد تعطيل شود که این دستور رییس حفاظت محیط زیست در راستای ممنوعیت ایجاد باغ وحش جدید بسیار ستودنی و مایه خرسندی برای دوستداران حقوق حیوانات است. در پایان بایستی متذکر شوم که انسانها باید بپذيرند که حيوانات هم دچار غم و افسردگی می شوند و آنها هم محبت را درک می کنند و حبس را می فهمند . باید از باغ وحش داران پرسید که آیا تا به حال خود را جای آن حیوان محبوس در قفس گذاشته اند و با چشم آنان دنیای محبوس شده را رصد کرده اند؟ آیا اسارت و نداشتن آزادی را درک کرده اند؟ آیا قفس را درک کرده اند. قفس برای همه کائنات قفس است. و به قول صائب تبریزی " نیست آب و دانه بربلبل گوارا در قفس "
|